Dla części osób oznacza melancholijny etap roku, inni natomiast odnajdują w niej aurę sprzyjającą poszukiwaniu wewnętrznego ukojenia. Trzeba jednak pamiętać, że jesienne warunki potrafią oddziaływać na psychikę w sposób wymagający czujności. Krótsze dni, ograniczony dostęp do naturalnego światła oraz spadek temperatury mogą sprzyjać pogorszeniu nastroju. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że depresja należy do najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych; według statystyk Światowej Organizacji Zdrowia https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression cierpi na nią blisko 280 milionów osób na całym globie. Świadome spojrzenie na to zjawisko otwiera drogę do troski o własne samopoczucie. Jesień niesie bowiem nie tylko ewentualne trudności, lecz również przestrzeń na wprowadzanie drobnych przyjemności, które wspierają równowagę emocjonalną.

Dlaczego wraz z nadejściem jesieni obniża się nastrój?

Nasz zegar biologiczny dyktuje rytm, a światło słoneczne odgrywa w tym procesie nadrzędną rolę. Promienie poranka pobudzają do działania, ułatwiają wyjście z łóżka i dodają energii, natomiast zapadający wieczorem zmrok wprowadza w stan stopniowego wyciszenia. W okresie jesienno-zimowym dni stają się krótsze, a niedobór światła zaburza naturalne tempo aktywności i odpoczynku. Gdy zapada ciemność, szyszynka https://pl.wikipedia.org/wiki/Szyszynka rozpoczyna wydzielanie melatoniny – hormonu odpowiedzialnego za senność. Im dłużej trwa otoczenie pogrążone w półmroku, tym bardziej wzrasta jej stężenie, co skutkuje narastającym poczuciem ospałości.

Melatonina wpływa nie tylko na zdolność zasypiania, lecz także na emocje. Powstaje z serotoniny, nazywanej potocznie hormonem szczęścia. Kiedy organizm wykorzystuje jej zapasy do syntezy hormonu snu, zachwiana zostaje równowaga między tymi substancjami, a to może prowadzić do obniżenia nastroju oraz większej podatności na stany przygnębienia. Jesienna sceneria przesuwa naturalny rytm dnia i nocy – ciemność przeciąga się w nieskończoność, poranne wstawanie staje się wyzwaniem, a kolejne godziny mijają pod ciężarem zmęczenia oraz zniechęcenia.

Szare miesiące a skłonność do smutku

Krótkie jesienne dni oraz ograniczony dostęp do naturalnego światła sprzyjają pojawianiu się sezonowego zaburzenia afektywnego (SAD – Seasonal Affective Disorder), nazywanego w Polsce depresją sezonową. To szczególny rodzaj obniżonego nastroju, którego symptomy pojawiają się w określonych okresach roku – najczęściej podczas jesieni i zimy.

Do objawów często towarzyszących temu schorzeniu należą:

-wyraźne osłabienie sił witalnych,
-nadmierna senność,
-poczucie przytłoczenia,
-trudności z utrzymaniem uwagi,
-utrata odczuwanej wcześniej radości,
-stopniowe ograniczanie wyjść ze znajomymi,
-nasilona chęć sięgania po przetworzone produkty,
-zwiększenie masy ciała.

Sezonowe zaburzenie afektywne dotyka wielu ludzi i nie świadczy o braku wytrwałości ani nie powinno wywoływać poczucia winy. To uznana jednostka chorobowa, wymagająca wyrozumiałości, życzliwości otoczenia, a w wielu sytuacjach również profesjonalnego wsparcia psychologicznego. Świadomość mechanizmów leżących u podstaw depresji sezonowej ułatwia reagowanie na jej symptomy oraz dostrzeganie sygnałów, które wskazują na potrzebę podjęcia działań chroniących zdrowie psychiczne.

Jesienna chandra a SAD – czym się różnią?

Sezonowe zaburzenie afektywne to odmiana depresji, która pojawia się w określonych porach roku, najczęściej między jesienią a zimą. Objawy przybierają wtedy intensywną postać i mogą utrzymywać się przez długie miesiące. Osoby dotknięte SAD odczuwają głęboki przygnębienie, tracą ochotę na codzienne zajęcia, skarżą się na uporczywe zmęczenie, mają problemy z zasypianiem lub nadmierną sennością, a także zauważają zmiany w apetycie. Często trudno im sprostać obowiązkom w pracy czy podczas nauki. Kiedy symptomy stają się silne i wyraźnie utrudniają codzienność, rozsądnie jest skonsultować się ze specjalistą – szybka diagnoza oraz dobrze dobrane leczenie potrafią istotnie poprawić komfort życia.

Nie każde obniżenie nastroju w chłodniejszych miesiącach oznacza jednak depresję sezonową. U sporej grupy osób pojawia się jedynie tzw. jesienna chandra – łagodny, przemijający stan objawiający się smutkiem, łatwymi wybuchami złości lub spadkiem energii do działania. Na szczęście takie chwile zwykle nie trwają długo, a ulgę mogą przynieść drobne gesty troski o siebie: krótki odpoczynek, spacer na świeżym powietrzu, rozmowa z kimś bliskim. Nawet niewielkie rytuały pomagają oswoić ponurą pogodę i poczuć się pewniej w jesiennej scenerii.

Rytuały w domowym zaciszu

Jesienne miesiące sprzyjają zwolnieniu kroku i celebracji drobnych radości. Domowe rytuały wnoszą atmosferę ciepła i bliskości, a dzięki nim codzienność w tym czasie nabiera wyjątkowej łagodności i napawa optymizmem.

Kawa i herbata

Zimne wieczory sprzyjają zatrzymaniu się na chwilę przy parującym napoju. Zamiast pośpiesznego łyka między obowiązkami można uczynić z tego drobny rytuał. Napar z imbirem, cynamonem i goździkami rozgrzewa od środka, a jednocześnie otula mieszkanie aromatem przypominającym jesienne jarmarki. Warto sięgnąć także po rooibos z nutą pomarańczy i miodu albo po czarną herbatę z dodatkiem kardamonu, której smak wprowadza w atmosferę długich, spokojnych wieczorów. Miłośnicy kawy mogą przygotować napój wzbogacony przyprawami korzennymi – cynamonem, gałką muszkatołową czy kardamonem – nadając mu głębszy, jesienny ton. Starannie dobrany kubek lub porcelanowa filiżanka podkreślą charakter chwili i nadadzą jej uroku. To pora sprzyjająca spowolnieniu rytmu dnia, smakowaniu każdego łyku oraz cieszeniu się ciepłem, które wypełnia całe ciało.

Zapachowe ukojenie

Aromaty potrafią całkowicie odmienić nastrój i sprawić, że wnętrze nabiera przytulnego charakteru. Migoczące płomienie świec o subtelnym zapachu wprowadzają wyjątkową aurę jesiennych wieczorów. Najpiękniej odnajdują się tu wonie kojarzone z tą porą roku – cynamon, karmel, dynia, jabłko otulone przyprawami, drzewo sandałowe oraz cedr. Po te aromaty można sięgnąć również w postaci olejków eterycznych. Cynamon rozgrzewa i pobudza, pomarańcza wnosi powiew świeżości i poprawia nastrój, natomiast lawenda sprzyja wyciszeniu. Zapachowa otoczka wypełnia przestrzeń ciepłem, łagodzi napięcie i sprzyja relaksowi. Połączenie blasku świec z wonią olejków nadaje pomieszczeniu kameralny urok – szczególnie ceniony w długie, chłodne wieczory.

Ubrania, które otaczają ciepłem

Jesienne stylizacje nie ograniczają się wyłącznie do funkcjonalności – stają się sposobem na celebrowanie pory roku i podkreślanie własnego charakteru. Już samo kompletowanie ubrań może przerodzić się w sympatyczny rytuał – wyprawa do sklepów, podczas której przymierza się przytulne płaszcze albo poszukuje interesujących akcesoriów, poprawia humor i łagodzi wrażenie chłodu w powietrzu.

Barwy jesieni – od głębokiego burgundu, przez musztardowe odcienie żółci oraz butelkową zieleń, po ciepłe brązy i kremowe beże – doskonale współgrają z krajobrazem, tworząc spójną, przyjemną kompozycję. Zanim nadejdą mroźne dni wymagające wymiany szafy na zimową odzież damską https://modivo.pl/c/kobiety/odziez świetnie sprawdzają się swetry z wełny i kaszmiru. Ogrzewają, zapewniają komfort i nadają stylizacjom subtelnej elegancji. Jeśli chodzi o odzież męską https://modivo.pl/c/mezczyzni/odziez, jesiennym hitem będą funkcjonalne szale z grubszych tkanin – chronią przed zimnym wiatrem i potrafią całkowicie odmienić nawet prosty zestaw ubrań. Dzięki takim akcentom chłodniejsze poranki i wieczory zyskują bardziej przyjazny charakter, a sezonowe propozycje mody łatwiej polubić i z pełnym entuzjazmem włączyć do codziennych wyborów.

Jesień na talerzu – potrawy, które grzeją duszę

Jesień przynosi prawdziwą ucztę smaków, pełną sezonowych skarbów pozwalających tworzyć aromatyczne i rozgrzewające potrawy. W tym okresie organizm potrzebuje dodatkowego wsparcia, dlatego dobrze sięgnąć po produkty bogate w witaminy oraz antyoksydanty. Wśród jesiennych warzyw prym wiedzie dynia – z jej miąższu łatwo przygotować aksamitną zupę z czosnkiem i mlekiem kokosowym, kremowe risotto albo delikatnie słodkie muffiny. Z kolei szarlotka nierozerwalnie kojarzy się z tą porą roku, a zapach pieczonych jabłek z cynamonem roznoszący się po domu przywołuje poczucie ciepła i spokoju.

Trudno wyobrazić sobie jesienne gotowanie bez przypraw, które nadają potrawom głębi i dodatkowo wspierają zdrowie:

-cynamon – rozgrzewa oraz pomaga utrzymać równowagę poziomu cukru we krwi,
-czosnek – wzmacnia odporność,
-goździki – działają antybakteryjnie i łagodzą ból gardła,
-gałka muszkatołowa – podkreśla aromat dań i wspiera procesy trawienne,
-anyż – wprowadza korzenną słodycz oraz koi żołądek.

Gotowanie i pieczenie w tym sezonie stają się czymś więcej niż przygotowaniem posiłku. To okazja do troski o zdrowie i dobry nastrój, a także moment, w którym można cieszyć się obecnością najbliższych. Wspólne kulinarne chwile ożywiają wszystkie zmysły i sprawiają, że wieczory nabierają wyjątkowego uroku.

Kultura na wieczorne godziny

Jesienne wieczory zachęcają do zanurzenia się w różnorodnych przejawach kultury, która potrafi ożywić wyobraźnię i dostarczyć przyjemności. Lektura otwiera drogę do odmiennych światów – od poruszających opowieści obyczajowych, przez pełne napięcia historie detektywistyczne, po rozwijające poradniki. Czytanie przy cieple kominka lub w miękkim blasku lampy buduje nastrój trudny do odnalezienia w letnich czy wiosennych miesiącach. Równie przyjemnym sposobem spędzenia popołudnia stają się filmy i seriale, zarówno klasyczne, jak i świeżo wprowadzone na ekrany. Mogą rozśmieszyć, wzruszyć, skłonić do głębszej refleksji albo po prostu osłodzić spokojny czas po pracy czy nauce. Całość dopełnia muzyka – od brzmień klasycznych, przez jazz i spokojne melodie, po rytmy dodające energii – jej bogactwo pozwala dopasować tonację do aktualnego nastroju.

Jesień zachęca również do wyjścia poza domowe ściany. To świetna pora na odkrywanie propozycji lokalnych instytucji – domów kultury, teatrów, galerii sztuki. Koncerty, przedstawienia i wystawy oferują moment wytchnienia, okazję do spotkań z innymi oraz świeże przeżycia. Nawet krótkie zetknięcie się z takimi formami aktywności potrafi dodać dnia energii, wnieść więcej koloru w codzienność i sprawić, że ten sezon nabiera wyjątkowej głębi.

Harmonia nastrojów

Jesień niesie ze sobą spokojniejsze tempo, które sprzyja poszukiwaniu harmonii między refleksją a radością płynącą z codziennych doświadczeń. Wieczorne przyzwyczajenia potrafią stworzyć przytulną przestrzeń do odpoczynku oraz głębszego spojrzenia na własne myśli. Sięgnięcie po książkę w miękkim kocu, z kubkiem aromatycznej herbaty, pozwala oderwać się od trosk i wprowadza do świata spokoju. Spisywanie wdzięczności w osobistym zeszycie kieruje uwagę ku temu, co przynosi nam satysfakcję i wspiera pogodniejsze nastawienie. Ukojenie ciała i umysłu przynosi również gorąca kąpiel z olejkami eterycznymi, w otoczeniu subtelnego blasku świec oraz delikatnej muzyki.

Równowagę wzmacnia także kontakt z otoczeniem. Jesienny czas sprzyja ćwiczeniu uważności https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/uwaznosc-cwiczenia – podczas spacerów można podziwiać coraz intensywniejsze kolory liści, skupić się na spokojnym rytmie oddechu lub rozkoszować się smakiem potraw z sezonowych składników. Fotografowanie pejzaży tej pory roku otwiera drogę do pogłębiania wrażliwości i odkrywania własnej kreatywności. Uchwycenie złocistych koron drzew, porannych mgieł czy miękkiego światła zachodzącego słońca pozwala dostrzec urok krótkich, przemijających chwil. Wszystkie te działania sprzyjają wewnętrznej stabilności oraz radosnemu przeżywaniu bogactwa jesieni, chroniąc przed przygnębieniem charakterystycznym dla coraz krótszych dni.

Okres o szczególnej atmosferze

Jesień to nie jedynie okres przejściowy, lecz także nastrój, który możemy formować zgodnie z własnym pragnieniem. Odpowiednie przyzwyczajenia oraz świeże pomysły nadają jej więcej ciepła i spokoju, zamieniając ten czas w moment bliższego spotkania z samym sobą. Minuty spędzone przy lekturze, ulubionym filmie albo muzyce pozwalają oderwać myśli od codziennych spraw, a filiżanka pachnącej herbaty czy woń olejków eterycznych przynoszą dodatkową porcję ukojenia.

W takim rytmie jesienny okres staje się przestrzenią skupienia i uważności, a zarazem źródłem drobnych przyjemności, które z biegiem czasu przemieniają się w cenne wspomnienia. Troska o własne samopoczucie w tej porze roku nabiera wyjątkowego znaczenia, a nawet niewielkie gesty potrafią w widoczny sposób poprawić nastrój.

Źródła:

-Modivo: https://modivo.pl/ 
-Depressive disorder (depression) | World Health Organization (WHO): https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression 
-Depresja sezonowa — kogo dotyka, jakie są objawy i sposoby leczenia choroby? | Fundacja Nie Widać Po Mnie: https://niewidacpomnie.org/2023/10/30/depresja-sezonowa-wszystko-co-powinienes-o-niej-wiedziec-o-nietypowej-chorobie/ 
-Hormonalna regulacja rytmu dobowego człowieka - zpe.gov.pl: https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/D11gOmXK0 
-Kuchenne inspiracje z NFZ – jesień | Diety NFZ: https://diety.nfz.gov.pl/images/EBOOK%20JESIE%C5%83%202023_dost%C4%99pny_mniejszy%20rozmiar.pdf 
-Jesienna odporność – czy dieta może pomóc | Diety NFZ: https://diety.nfz.gov.pl/porady/zdrowe-nawyki/jesienna-odpornosc-czy-dieta-moze-pomoc 
-Jesienna chandra | Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kamieniu Pomorskim - Portal Gov.pl: https://www.gov.pl/web/psse-kamien-pomorski/jesienna-chandra