Zmierzch, mgła czy opady deszczu drastycznie zmieniają zasady percepcji w ruchu drogowym. Jako piesi, stajemy się wówczas "niewidzialni" – to nie metafora, lecz twardy fakt oparty na statystykach. Najnowszy raport Komendy Głównej Policji za 2024 rok pokazuje, że choć ogólna liczba wypadków spada (co potwierdzają także wstępne dane za 2025 rok), piesi wciąż stanowią jedną z najbardziej zagrożonych grup. W 2024 roku w wypadkach typu "najechanie na pieszego" zginęło 421 osób, co stanowiło aż 23,7% wszystkich ofiar śmiertelnych na polskich drogach. Problem jest szczególnie dotkliwy po zmroku. Analizy Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego (KRBRD) https://obserwatoriumbrd.pl/wp-content/uploads/2024/05/Analiza-PRZED-PO-zmiany-w-PoRD-2019-2023_popr.pdf

wielokrotnie potwierdzały, że ponad połowa pieszych ginących w terenie zabudowanym traci życie w warunkach niedostatecznej widoczności. Źródło problemu leży nie tylko w oświetleniu dróg, ale w naszej własnej widoczności. Badania zlecone przez Ministerstwo Infrastruktury https://instytutsprawobywatelskich.pl/oswietl-swoje-bezpieczenstwo-przez-caly-rok-polacy-a-noszenie-odblaskow/ są jednoznaczne: aż 81% pieszych poruszających się po zmroku nie posiada żadnych elementów odblaskowych, co czyni ich niemal niemożliwymi do zauważenia. 

Statystyka i percepcja – dlaczego jesteśmy niewidoczni?

Analiza raportów policyjnych nie pozostawia złudzeń: zdecydowana większość śmiertelnych potrąceń pieszych ma miejsce po zmierzchu, nie tylko poza obszarem zabudowanym, ale również na niedostatecznie oświetlonych odcinkach dróg miejskich. Kluczowym błędem jest zakładanie, że "skoro ja widzę światła samochodu, to kierowca widzi i mnie". Kierowca poruszający się z prędkością 50 km/h w ciągu sekundy pokonuje prawie 14 metrów. Jego czas reakcji – od zauważenia zagrożenia do wciśnięcia hamulca – to w optymistycznych warunkach kolejna sekunda. Oznacza to, że potrzebuje on co najmniej 25-30 metrów na samą reakcję, nie licząc drogi hamowania. Jeśli pieszy jest ubrany na ciemno i nie ma odblasków, kierowca dostrzega go dopiero z odległości około 20-30 metrów, czyli w momencie, gdy na jakąkolwiek bezpieczną reakcję jest już zazwyczaj za późno. Potwierdzają to statystyki KGP za 2024 rok https://statystyka.policja.pl/st/ruch-drogowy/76562,Wypadki-drogowe-raporty-roczne.html , gdzie nieostrożne wejście na jezdnię przed jadącym pojazdem było główną przyczyną wypadków śmiertelnych z winy pieszego. 

Problem statystyk wynika bezpośrednio z biologii. Ludzkie oko nie jest przystosowane do efektywnego funkcjonowania w warunkach niskiego natężenia światła, zwłaszcza w kontekście dynamicznego ruchu drogowego. Za widzenie nocne odpowiadają głównie pręciki – komórki siatkówki wrażliwe na ruch i kształt, ale nie na kolor.

Ograniczenia ludzkiego wzroku po zmierzchu

Wchodząc w strefę mroku, nasz system wzrokowy przełącza się z widzenia fotopowego (dziennego, opartego na czopkach, odpowiedzialnych za kolory i ostrość) na widzenie skotopowe (nocne, oparte na pręcikach). Proces pełnej adaptacji do ciemności (tzw. adaptacja skotopowa) trwa nawet 30 minut, jednak w warunkach miejskich czy drogowych rzadko mamy do czynienia z całkowitą ciemnością. Zamiast tego zmagamy się z półmrokiem i gwałtownymi zmianami natężenia światła. Największym problemem jest olśnienie – światła nadjeżdżających pojazdów, latarnie czy reklamy powodują chwilowe "oślepienie" i ponowną konieczność adaptacji wzroku, co drastycznie zawęża pole widzenia kierowcy. 
W takich warunkach kluczowym czynnikiem decydującym o widoczności pieszego jest kontrast. Ciemna sylwetka na tle ciemnego asfaltu, mokrej nawierzchni czy nieoświetlonego pobocza zlewa się z tłem. Pieszy staje się dla kierowcy jedynie "szumem informacyjnym", a nie wyraźnym sygnałem do reakcji, dopóki nie znajdzie się niebezpiecznie blisko maski pojazdu.

Podstawy biernej ochrony – fizyka odblasków

Skoro problemem jest brak kontrastu, najskuteczniejszym rozwiązaniem pasywnym jest jego sztuczne wytworzenie. Tu z pomocą przychodzi fizyka, a konkretnie zjawisko retrorefleksji https://pl.wikipedia.org/wiki/Retrofleksja_(fonetyka). Zwykłe materiały rozpraszają światło w różnych kierunkach lub odbijają je pod kątem równym kątowi padania (jak lustro). Materiały odblaskowe (retrorefleksyjne), dzięki zastosowaniu mikrokulek szklanych lub struktur pryzmatycznych, odbijają światło niemal w całości z powrotem do jego źródła. Oznacza to, że światło z reflektorów samochodowych wraca bezpośrednio do oczu kierowcy, tworząc niezwykle silny, jasny punkt. Różnica w dystansie dostrzeżenia jest ogromna:

-Pieszy w ciemnym ubraniu: jest widoczny z ok. 20-30 metrów.
-Pieszy w jasnym ubraniu: jest widoczny z ok. 50 metrów.
-Pieszy z elementem odblaskowym: staje się widoczny już z odległości 150, a czasem nawet 300 metrów.

Noszenie odblasków poza terenem zabudowanym jest obowiązkiem prawnym, jednak w warunkach miejskich, zwłaszcza na słabo oświetlonych osiedlach czy podczas przechodzenia przez jezdnię w miejscu niedozwolonym, jest to przejaw zdrowego rozsądku i dbałości o własne życie. Elementy te powinny być umieszczone nisko (na nogach, butach) oraz na wysokości klatki piersiowej lub ramion, aby były widoczne z każdej strony.

Odzież jako pierwsza linia obrony

Choć odblaski są najskuteczniejsze w głębokiej ciemności, sama odzież również odgrywa istotną rolę, szczególnie o zmierzchu i świcie. Wybór odzieży wierzchniej ma tu fundamentalne znaczenie. Ciemne kolory, choć często postrzegane jako uniwersalne i eleganckie, w warunkach słabej widoczności niestety działają jak kamuflaż na tle asfaltu. Z perspektywy bezpieczeństwa, znacznie lepszym wyborem jest kurtka https://answear.com/h/kurtki-zimowe-meskie w jasnym odcieniu, takim jak biel, beż, żółć czy jasna szarość. Takie kolory znacznie lepiej odbijają rozproszone światło otoczenia, zwiększając widoczność sylwetki w tzw. szarej godzinie. Jeśli jednak decydujemy się na ciemniejsze okrycia, absolutnym minimum staje się uzupełnienie stroju o dodatkowe, przypinane lub zakładane elementy odblaskowe. Warto zauważyć, że producenci odzieży coraz częściej integrują dyskretne paski odblaskowe w szwach czy na zamkach, co łączy estetykę z bezpieczeństwem. 

Aktywne źródła światła – widoczność na własnych warunkach

Podczas gdy odblaski i jasna odzież to fundament ochrony pasywnej, polegającej na odbijaniu światła pojazdów, istnieje równie istotny wymiar bezpieczeństwa: ochrona aktywna. Oznacza ona posiadanie własnego, niezależnego źródła światła. Najprostsza latarka, nawet ta w telefonie komórkowym (choć dedykowane urządzenia są lepsze), drastycznie zmienia sytuację pieszego. Przede wszystkim, aktywne światło nie tylko czyni nas widocznymi dla innych, ale również oświetla drogę przed nami. Pozwala to na wczesne wykrycie zagrożeń infrastrukturalnych, takich jak nierówne płyty chodnikowe, dziury w jezdni, oblodzenia czy pozostawione przedmioty. Co więcej, w przeciwieństwie do odblasku, który działa tylko wtedy, gdy oświetlą go reflektory (i to z określonego kierunku), własna lampka sygnalizuje naszą obecność zawsze i każdemu – rowerzystom, innym pieszym czy kierowcom wyjeżdżającym z posesji, którzy mogliby nas nie zauważyć. Mała, migająca dioda LED przypięta do plecaka czy ramienia to minimalny koszt, który zapewnia widoczność w każdych warunkach, nawet podczas silnej mgły czy awarii oświetlenia ulicznego.

Infrastruktura i planowanie trasy – świadome zarządzanie ryzykiem

Bezpieczeństwo po zmroku to nie tylko kwestia wyposażenia, ale przede wszystkim świadomych decyzji. Jako piesi, mamy wpływ na poziom ryzyka poprzez wybór trasy, którą się poruszamy. Podstawową zasadą powinno być korzystanie z infrastruktury przeznaczonej dla pieszych, która jest odpowiednio oświetlona. Wybieranie skrótów przez nieoświetlone parki, tereny budowy czy poruszanie się poboczem drogi, przy której nie ma chodnika, to niepotrzebne narażanie się na niebezpieczeństwo. Analizy wypadków wyraźnie wskazują, że do potrąceń często dochodzi w miejscach, gdzie pieszy nie powinien się znajdować. Planując wieczorny powrót do domu, warto wybrać drogę może dłuższą, ale prowadzącą oświetlonymi chodnikami i wykorzystującą przejścia dla pieszych z sygnalizacją świetlną lub aktywnym oświetleniem. Przechodzenie przez jezdnię w miejscach niedozwolonych po zmroku to skrajna nieodpowiedzialność – kierowca absolutnie nie spodziewa się tam pieszego i fizycznie nie ma szans na reakcję.

Niebezpieczne nawierzchnie i odpowiednie obuwie

Ryzyko po zmroku nie ogranicza się wyłącznie do kolizji z pojazdami. Niewystarczające oświetlenie potęguje zagrożenia związane ze stanem samej nawierzchni. Ukryte w cieniu nierówności, oblodzenia, głębokie kałuże czy mokre liście mogą z łatwością doprowadzić do potknięcia i upadku. Taki incydent jest niebezpieczny sam w sobie, ale staje się śmiertelnym zagrożeniem, jeśli w jego wyniku pieszy upadnie na jezdnię lub straci orientację. Dlatego kluczowym elementem bezpiecznego poruszania się jest odpowiednie obuwie. Stabilne buty zimowe https://answear.com/h/buty-zimowe-damskie z głębokim bieżnikiem i antypoślizgową podeszwą zapewniają niezbędną przyczepność i minimalizują ryzyko poślizgnięcia się na niepewnym gruncie. Warto również zauważyć, że coraz więcej producentów obuwia sportowego i trekkingowego integruje w swoich produktach elementy odblaskowe. Jest to doskonałe uzupełnienie ochrony, ponieważ odblaski na butach są nisko nad ziemią i znajdują się w ciągłym ruchu, co bardzo skutecznie przyciąga wzrok kierowcy.

Wróg w kieszeni – problem rozpraszaczy cyfrowych

W analizie bezpieczeństwa pieszych po zmroku nie można pominąć jednego z najnowszych i najbardziej podstępnych zagrożeń: rozpraszaczy cyfrowych. Mówi się wiele o kierowcach korzystających z telefonów, jednak zjawisko "ślepoty pozauwagowej" (ang. inattentional blindness) dotyczy w równym stopniu pieszych. Osoba wpatrzona w ekran smartfona, pisząca wiadomość lub przeglądająca media społecznościowe, traci świadomość sytuacyjną. Jej mózg, skupiony na zadaniu poznawczym, filtruje bodźce z otoczenia. Taki pieszy nie tylko nie widzi nadjeżdżającego pojazdu, ale często go również nie słyszy, zwłaszcza jeśli ma na uszach słuchawki. Co gorsza, jasny ekran telefonu, na który patrzymy, powoduje zwężenie źrenic i uniemożliwia adaptację wzroku do ciemności. W efekcie otoczenie poza ekranem staje się dla nas jeszcze ciemniejsze i mniej czytelne. Zasada "głowa do góry, telefon do kieszeni" podczas zbliżania się do jezdni lub poruszania się wzdłuż niej jest po zmroku absolutnie kluczowa dla przetrwania.

Podsumowanie

Bezpieczeństwo w ruchu drogowym po zmroku jest systemem naczyń połączonych, zależnym od stanu infrastruktury miejskiej, zachowania kierowców oraz – w ogromnej mierze – od postawy samych pieszych. Dane policyjne i badania naukowe z zakresu psychofizyki widzenia jasno pokazują, że nie możemy polegać na założeniu, że jesteśmy widoczni. To pieszy musi aktywnie zadbać o to, by wyróżnić się z ciemnego tła. 

Oznacza to stosowanie potrójnej strategii:

-Ochrona pasywna: noszenie odblasków i jasnych ubrań.
-Ochrona aktywna: posiadanie własnego oświetlenia (np. latarki).
-Świadome zarządzanie ryzykiem: wybieranie bezpiecznych, oświetlonych tras i eliminowanie rozpraszaczy.

Zmiana mentalności – od "mam pierwszeństwo" do "muszę być widoczny" – jest najważniejszą lekcją, jaką możemy wyciągnąć z analiz wypadków. Wstępne dane za 2025 rok pokazują na szczęście spadek liczby ofiar, co dowodzi, że większa świadomość i lepsza infrastruktura przynoszą efekty. Jednak dopóki piesi giną na drogach, ta praca nie jest skończona.

Autor:Nikola Dawidowska

Źródła: 

-Komenda Główna Policji Wypadki Drogowe w Polsce W 2024 Roku: https://statystyka.policja.pl/st/ruch-drogowy/76562,Wypadki-drogowe-raporty-roczne.html 
-Policja.pl Bezpieczniej na polskich drogach w pierwszym półroczu 2025 roku: https://policja.pl/pol/aktualnosci/262928,Bezpieczniej-na-polskich-drogach-w-pierwszym-polroczu-2025-roku.html 
-Instytut Spraw Obywatelskich Oświetl swoje bezpieczeństwo przez cały rok. Polacy a noszenie odblasków: https://instytutsprawobywatelskich.pl/oswietl-swoje-bezpieczenstwo-przez-caly-rok-polacy-a-noszenie-odblaskow/ 
-Answear.com: https://answear.com/c/ona 
-https://pl.wikipedia.org/wiki/Retrofleksja_(fonetyka): https://pl.wikipedia.org/wiki/Retrofleksja_(fonetyka)